ĐÔI MẮT CHƯA BAO GIỜ "MỎI" KHI DÕI THEO NHỮNG DẤU CHÂN RỪNG

Ngày đầu tháng 4, những người có mặt tại “thủ đô bảo tồn" Cúc Phương vui mừng khi nhìn thấy dáng vẻ quen thuộc của PGS.TS Hà Đình Đức. Ở tuổi ngoài 80, đôi mắt “Giáo sư rùa” vẫn chưa một lần “mỏi” khi dõi theo hành trình bảo tồn các loài động vật hoang dã tại Việt Nam.

PGS.TS Hà Đình Đức cẩn thận chạm tay lên mai của cá thể rùa sa nhân như cách ông nâng niu giống loài này trong suốt cuộc đời mình - Ảnh: Menard Vietnam

Rung động bởi những đôi mắt rùa

Không giống với số đông người dân tại thủ đô Hà Nội - chỉ biết đến rùa Hồ Gươm qua những lần hiếm hoi tình cờ được nhìn thấy, hay những bài báo giấy truyền tay nhau đọc tại mấy con ngõ nhỏ, PGS.TS Hà Đình Đức có những kết nối đặc biệt hơn qua câu chuyện riêng của mình. Tháng 3/1991, trong một lần đi qua phố Hàng Khay, ông tình cờ thấy rùa nổi lên trên mặt Hồ Gươm. Nhìn vào đôi mắt già cỗi, sâu sắc và có phần linh thiêng của rùa, lòng ông trào lên nhiều cảm xúc, vừa phấn khích, vừa xúc động như thể mình đã thân thuộc với “cụ” từ rất lâu. Bảy tháng sau, Công ty Dịch vụ khai thác Du lịch thuộc Sở Văn hóa và Thông tin Hà Nội mời ông tham gia Dự án Khai thác Hồ Hoàn Kiếm bảo vệ rùa. Đây là bước ngoặt lớn trong sự nghiệp của Phó Giáo sư, mở đầu cho hành trình 25 năm miệt mài nghiên cứu, cống hiến cho các dự án nghiên cứu và bảo tồn rùa Hồ Gươm. 
 

Khoảnh khắc đầy xúc động mà PGS.TS Hà Đình Đức luôn ghi nhớ khi được tận tay chạm lên mai của cụ rùa - Ảnh: NVCC

Suốt thời gian đồng hành cùng cụ rùa, PGS.TS Hà Đình Đức có tổng cộng 6 công trình nghiên cứu cấp Quốc gia về Hồ Gươm, hàng trăm bài chia sẻ trên báo chí về rùa Hồ Gươm, 33 hoạt động bảo vệ không gian văn hóa Hồ Gươm, môi trường sinh thái Hồ Gươm và rùa Hồ Gươm. Song, những con số ấn tượng ấy không thể nào khiến ta hình dung hết được tình cảm vị “Giáo sư rùa” dành cho công việc của mình, cho đến khi ta được tận mắt chứng kiến ánh mắt đầy trân quý, kính trọng ông dành cho cụ rùa.

PGS.TS Hà Đình Đức đã dùng đôi mắt của mình, cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng để ghi lại từng khoảnh khắc ông thấy cụ rùa. Ông ghim vào trong tâm trí - đôi mắt tâm hồn, lúc “cụ" bò lên trên Tháp Rùa, khi “cụ” nổi trên mặt nước hay khi chính đôi tay ông chạm vào mai “cụ”. Nhưng chưa dừng lại, ông còn dùng “đôi mắt” của máy ảnh để lưu giữ những khoảnh khắc ấy một cách chân thực, đẹp đẽ nhất. Mỗi bức ảnh đều có giờ, phút, ngày, tháng được chụp - như một minh chứng rõ ràng cho những rung động mà vị Phó Giáo sư dành cho “linh vật” của mảnh đất nghìn năm văn hiến. Cho đến nay, bộ sưu tập ảnh của ông về rùa Hồ Gươm cũng là bộ sưu tập lớn nhất, không một ai có thể vượt qua được.

Hình ảnh cụ rùa bò lên Tháp Rùa do chính tay PGS.TS Hà Đình Đức ghi lại - Ảnh: Soha

Hơn 80 năm cuộc đời qua đi, thì có gần 1/3 quãng đời PGS.TS Hà Đình Đức đã dành cho việc nghiên cứu và bảo vệ cụ rùa, những cảm xúc, nỗi niềm lẫn kỷ niệm hẳn nhiều không kể hết. Vị Phó Giáo sư cho biết, ông đã không ít lần rơi lệ khi chứng kiến những biến cố liên quan đến cụ rùa: “Một lần vào khoảng năm 1996, tôi hay tin “cụ" bị thương, một vết chém ngang trên cổ. Tôi và anh Dương Trung Quốc đã xem ảnh. Tôi thấy nhói ở tim. Nhiều lần khác khi “cụ" bị thương vì lưỡi câu chùm dính trên mai, tôi cũng có đề xuất với đội bảo vệ ở Hồ Gươm là nên cấm câu. Những bức ảnh “cụ” bị thương tôi đều chụp lại”.

Một vị PGS.TS đáng kính và một “chứng nhân lịch sử", “biểu tượng văn hoá" - mối liên kết giữa họ mật thiết, mạnh mẽ đến độ chính người trong cuộc cũng không thể lý giải. Chỉ biết rằng từ những rung cảm đầu tiên khi Phó Giáo sư nhìn thấy ánh mắt chất chứa màu thời gian của cụ rùa, ông đã tự nguyện dùng đôi mắt của mình không ngừng dõi theo “cụ”. Khi cụ rùa qua đời và trong suốt quá trình làm tiêu bản, đôi mắt ông vẫn không ngừng hướng về “cụ”.

Giữ cho mình một “đôi mắt xanh non”

Không chỉ dành trọn trái tim và đôi mắt cho cụ rùa Hồ Gươm, PGS.TS Hà Đình Đức còn sẻ chia niềm tha thiết này đến những loài động vật hoang dã đang sinh sống tận rừng sâu. Một lòng theo đuổi sự nghiệp nghiên cứu và bảo tồn, dẫu tuổi ngoài bát tuần, “đôi mắt” tâm hồn của Phó Giáo sư vẫn chưa bao giờ mỏi khi dõi theo từng cá thể rừng. Là người Việt Nam đầu tiên cùng các chuyên gia quốc tế tham gia khởi thảo về Trung tâm Cứu hộ các loài linh trưởng quý hiếm Cúc Phương, Phó Giáo sư cũng đã có nhiều năm nghiên cứu tinh tinh tại nơi được mệnh danh là “thủ đô bảo tồn". 

Khác với đôi mắt rùa, những cá thể tinh tinh trong rừng mang “màu” mắt khác biệt. Ánh mắt mang màu xanh rì rào của đại ngàn, ẩn chứa nhiều “thông điệp” mà thế giới tự nhiên muốn gửi trao đến chúng ta. Vì thế, việc nghiên cứu linh trưởng nói riêng và động vật hoang dã nói chung không chỉ cần một bộ óc thông tuệ, điều quan trọng hơn cả chính là sự quan sát, thấu hiểu, gắn kết bằng cả trí lẫn tâm. 

Bằng cách này hay cách khác, PGS.TS Hà Đình Đức luôn cố gắng nhìn ngắm những “đôi mắt xanh non” của thú rừng - Ảnh: Menard Vietnam

Nhằm lan tỏa tinh thần bảo vệ động vật hoang dã qua sự gắn kết của “đôi mắt tâm hồn”, đầu tháng 4 vừa qua, PGS.TS Hà Đình Đức đã đồng hành sự kiện tái hoang dã mang chủ đề “Những đôi mắt xanh non” do thương hiệu mỹ phẩm cao cấp Menard phối hợp với Vườn Quốc gia Cúc Phương tổ chức. “Đôi mắt xanh non” là đôi mắt thuần khiết của động vật hoang dã, là hình ảnh phản chiếu nguyên thuỷ của rừng và cũng có thể là ánh nhìn của chúng ta khi biết yêu thương, trân trọng từng sinh thể của tự nhiên. 

Là người luôn tận tâm với các hoạt động nghiên cứu, bảo tồn, quy luật của thời gian dường như không có bất cứ tác động nào đối với PGS.TS Hà Đình Đức. Dù ở bất kỳ giai đoạn nào của cuộc đời, vị Phó Giáo sư vẫn luôn đón nhận mọi loài vật với tâm hồn rộng mở, tấm lòng đơn sơ chẳng vương chút toan tính. Có lẽ nguồn năng lượng nhiệt huyết chưa bao giờ vơi cạn với tự nhiên đã giúp ông giữ được đôi mắt tâm hồn luôn “xanh non” như thế. 
 

PGS.TS Hà Đình Đức (ngồi ghế ở giữa) và các gương mặt đại diện thương hiệu Menard đến thăm “thủ đô bảo tồn” Cúc Phương - Ảnh: Menard Vietnam

Tại sự kiện tái hoang dã đồng hành cùng Menard Việt Nam, khoảnh khắc dìu cá thể rùa sa nhân - loài động vật vị Phó Giáo sư đã gắn bó trong suốt 1/4 thế kỷ - chập chững từng bước trên nền đất phủ dày lá mục, Phó Giáo sư đã chia sẻ niềm hạnh phúc vô bờ với những người xung quanh qua sự lấp lánh ánh lên nơi đáy mắt: “Có dịp quay lại Vườn Quốc gia Cúc Phương cùng thương hiệu Menard hôm nay, tôi thấy rất vui. Tôi rất ấn tượng với chủ đề “Những Đôi mắt xanh non” của chuyến đi này. Nó khiến tôi một lần nữa rung động khi nhìn vào ánh mắt của từng cá thể, sự rung động tinh khôi như những thuở ban đầu, nhưng cảm nhận thêm một tầng nghĩa khác”. Câu chuyện của Phó Giáo sư đã chứng minh một điều: tình cảm chân thành và “đôi mắt xanh non” sẽ chiến thắng sức mạnh của thời gian, là điểm neo cho mọi kết nối bền chặt giữa con người với thiên nhiên, con người với con người.

Cùng dõi theo những bước chân rùa sa nhân trở lại rừng - Ảnh: Menard Vietnam

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh tâm niệm tự nhiên là những điều dung dị, gần gũi, gắn bó  như một người bạn tri kỷ của con người. Bảo vệ môi trường chính là bảo vệ cuộc sống và xây dựng tổ quốc. PGS.TS Hà Đình Đức, với những cố gắng không ngừng nghỉ của mình, đã trở thành một tấm gương sáng cho những lời nhắn gửi của Bác, dùng cả đời mình để đóng góp cho thiên nhiên - sự sống của Tổ quốc.